"Ve Taş Kendi Ağırlığınca Düştü”
Bizans’ta Devlet, Sanat ve Tartı Aletleri
Brigitte Pitarakis

Suna ve İnan Kıraç Vakfı Anadolu Ağırlık ve Ölçüleri Koleksiyonu’ndan bir seçkiyle hazırlanan Ağırlık ve Ölçü Sanatı sergisi ağırlık ve ölçü aletleri etrafında şekillenen ekonomiyi, kültürü, kültürlerarası sistem ilişkilerini, toplumsal güven dinamiklerini ve birimlerin standartlaşmasının yolculuğunu, MÖ 2. binyıldan günümüze uzanan bir süreçte uygarlıkların, tanrıların, tüccarların, usta ve çırakların gözünden keşfetmeyi amaçlıyor, dönüşümlerin ve sürekliliklerin izlenmesine olanak veriyor. Homeros’un İlyada Destanı’ndaki dizeden esinlenen “Ve Taş Ağırlığınca Düştü” başlıklı konuşma serisinde alanında uzman konuşmacılar serginin kapsadığı dönemler olan Asur Ticaret Kolonileri Çağı, Hititler, Helenistik Dönem; Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerindeki alışveriş, ticaret, ağırlık ve ölçü sistemlerine ışık tutuyor.

Bizans’ta para ile ağırlık ölçüsü arasındaki ilişkiden yola çıkan bu konuşma, 4. ve 7. yüzyıllar arasında üretilen tartı aletlerini imparatorluk ideolojisi ve devlet kontrol mekanizması kapsamında kullanıldıkları ticari bağlama oturtmayı amaçlıyor.

Kantar topuzlarında öne çıkan imparatoriçe ve Athena büstleri imparatorluk propagandasına hizmet ederken terazi ağırlıklarında yer alan yazıt ve bezemeler bunların denetiminden sorumlu devlet ofislerinin gelişimine ve din ile devlet arasındaki bütünlüğe işaret ediyor. Dini ibareler ve motifler dürüst ve bereketli alışveriş temennisini Tanrı’nın koruması altına aldığı gibi ticaret aktörlerini ahiretteki adil yargıya da hazırlıyordu. Estetik niteliklere de sahip olan kantar topuzları ve çift kefeli terazi ağırlıkları Bizans’ta işlevsel nesnelerin çok yönlü anlamlarına da örnek oluşturur. Geç Bizans ikonografisinde günlük yaşama dair betimlerin din ve ahlak eğitiminde kullanımı da devletin ceza kanunu ile ilahi adalet arasında karşılaştırmalara imkan sağlar.

Konuşma Pera Müzesi Youtube kanalından canlı olarak gerçekleştirilecektir. Etkinlik dili Türkçedir. 

Brigitte Pitarakis Hakında

2002’den bu yana Paris Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezinde (CNRS) araştırmacı olan Brigitte Pitarakis, doktorasını tamamladığı Paris 1 Sorbonne Üniversitesi’nde 1992-1997 yılları arasında eğitim vermiştir. 2020 yılında École Pratique des Hautes (EPHE), Paris Sciences et Lettres Üniversitesi’nden yüksek akademik yeterlilik olan doktora yönetme yetkisini (Habilitation à diriger des recherches) almaya hak kazanmıştır. 

Bizans maden sanatı ile Bizans’ta gündelik nesnelerin kullanımı üzerine uzmanlaşan Pitarakis, eserleri ait oldukları sanatsal, ekonomik, tarihi, siyasi, dini ve toplumsal bağlamlar kapsamında inceliyor. Bizanslıların uğraşıları, endişeleri ve inançları üzerine de yayınları vardır. Halen Bizans kültürünü maden sanatı üzerinden araştıran bir kitap projesi üzerinde çalışmaktadır.

Pitarakis, aynı zamanda kuruluşundan bu yana İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nün Bizans araştırmaları alanında bilimsel danışmanıdır. Bu kapsamda, Pera Müzesi’nde Bizans İstanbul’una odaklı ses getiren birçok serginin küratörlüğünü üstlenmiştir. Yürüttüğü güncel uluslararası projeler arasında maddi kültüre dair sözcük dağarcığını inceleyen çevrimiçi veri tabanı Artefacts and Raw Materials in Byzantine Archival Documents (http://typika.cfeb.org/index) ve de Discovering Byzantium in Istanbul: Scholars, Institutions, and Challenges, 1800–1955 (İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, 2022) yer alıyor.

Süreli Sergi