Saklı Hazine
Ali Hamroyev Filmleri

“Özbek sinema tarihinin üstüne binmiş bir canavar varsa bu Ali Hamroyev’dir. O, şaşmaz bir hümanizmaya ve etkileyici bir dışavurum gücüne sahip bir sanatçı. Ali Hamroyev de, Welles ya da Godard ya da Scorsese gibi, sinemaya olan sevgisinin yoğunluğundan, en iyi filmlerinde, çok yönlü enerjilerin ve kavrayışların havai fişekler gibi patladığı o nadir yeteneklerden. Hamroyev heybetli bir figür, manzaralar söz konusu olduğunda bir sihirbaz (bu manzaraların hepsi anlam yüklü, sıklıkla da büyülü bir izlenim verir) ve aktörlere gelindiğinde içgüdüsel bir dahi. Brechtyen bir kavram olan “toplumsal gestus”la ilgilenen herkes Hamroyev’in 1972 tarihli yırtıcı başyapıtı Korkusuz’u incelemelidir. Korkusuz, Sovyetlerin 1927 yılında Müslüman bir köyü modernleştirmesi sonrası kadınların örtüsüz görünmelerinden doğan şok dalgalarını konu ediyor. Hamroyev’in yeteneği, yalnızca doğru jestleri seçerek fiziksel, görsel ve dramatik olanı mükemmel bir hassasiyetle harmanlıyor. Hamroyev’in 1975 tarihli kısa epik anlatısı Kuşları İzleyen Adam’ın neredeyse soyut görsel biçimleri Parajanov ve Dovjenko’yla yapılacak bir karşılaştırmayı hak ediyor.”

Kent Jones

Pera Film’in, Seagull Films işbirliğiyle hazırladığı Saklı Hazine: Ali Hamroyev’in Filmleri programı yalnızca gözlerden kaçmış bir yönetmenin çalışmalarını değil, aynı zamanda sinema haritasının zengin ve az bilinen bir bölgesini de aydınlatıyor. Orta Asya Sovyet cumhuriyetlerinin sineması 1960’larda, Stalinist politikaların çöküşü ve bölgesel film endüstrilerine yönelik yatırımların artması sonucu SSCB’nin gölgesinden sıyrılmaya başladı. Son yıllarda, Sovyetler Birliği’nin parçalanmasının ardından, her bir halkın kendi özgün film yapımı geleneğine dair farkındalığın yanı sıra, başta Özbekistan’dan Ali Hamroyev olmak üzere, aralarında Kırgızistan’dan Tolomush Okeev; ve Kazakistan’dan Darezhan Omirbaev ve Ardak Amirkulov’un olduğu, Batı tarafından keşfedilmeye hazır bir grup önemli yönetmene dair farkındalığın da artması sonucu, Orta Asya sineması daha da dikkat çekmeye başladı.

1937 yılında Özbek başkenti Taşkent’te doğan Hamroyev, Sovyet devletinin ünlü film okulu VGIK’ta eğitim görmüştü. Hamroyev burada, Kruşçev’in büyük yumuşama dönemi öncesi Sovyet sanatında ortaya çıkan ve ileri görüşlü yönetmenlerden oluşan o ünlü yeni kuşağın bir üyesiydi (bu isimlerin arasında Gherman, Iosseliani, Peleshyan, Paradjanov ve Tarkovski de vardı). Hamroyev ilk yönetmenliğini 1964 yılında yaptı ve 1966 yılında çektiği Beyaz, Beyaz Leylekler adlı aldatma üzerine dramla da eleştirmenlerin dikkatini çekti. 1920’lilerde Orta Asya’daki iç savaş sırasında geçen bir dizi aksiyon filmiyle 1960’ların sonu ve 1970’lerin başında popüler anlamda başarıyı yakaladı. Bu filmler Kırmızı Kum, Olağanüstü Komiser, Fedai ve en büyük başarıyı yakalayan Yedinci Kurşun’du. Amerikan spagetti westernlerine benzeyen bu filmler, ideolojik meselelerle muhteşem aksiyon sahneleri ve nefes kesici manzaraları ustaca bir araya getiriyordu. Film Comment’ten eleştirmen Olaf Möller’in belirttiği gibi “Hamroyev doğuştan bir hikaye anlatıcısı… O, tür yönetmenliğinin Cengiz Hanvari bir devi…”

Hamroyev aynı zamanda faaliyet alanını çeşitlendirerek “olağanüstü ölçüde çok yönlü bir yönetmen” (Peter Rollberg, Rus ve Sovyet Sineması Tarihi Sözlüğü) haline geldi. En çok beğeni toplayan filmi sayılabilecek Kuşları İzleyen Adam, Paradjanov ve Tarkovski’yi hatırlatan (Tarkovski hem bir ilham kaynağı hem de bir arkadaştı) fantazmagorik bir orta çağ destanıdır. Yönetmenin dönem filmleri Triptik ve Seni Hatırlıyorum’da güçlü otobiyografik unsurlar bulunur. Hamroyev aynı zamanda müzikaller, belgeseller ve tarihi epik yapıtlar da çekmiştir. Filmlerinde sıklıkla öne çıkan temalar arasında kadınlara yapılan baskı ile geleneksel ve ilerici güçler arasındaki çekişme vardır.


İşbirliğiyle

Teşekkürler
Mardjani Foundation